Co to jest kortyzol tak zwany hormon stresu, norma, badanie, cena

Kortyzol, nazywany również hormonem stresu, jest jednym z kluczowych hormonów produkowanych przez nadnercza. Jego główną funkcją jest regulowanie reakcji organizmu na stres i niepokój, dlatego też jego poziom wzrasta w momencie wystąpienia stresu.

Kortyzol pełni wiele ważnych funkcji w organizmie, m.in. wpływa na metabolizm, reguluje poziom cukru we krwi, wpływa na układ odpornościowy, ma również działanie przeciwzapalne. Jednakże, nadmiar kortyzolu w organizmie może prowadzić do wielu negatywnych skutków zdrowotnych, takich jak osłabienie mięśni, problemy z układem pokarmowym, a także zaburzenia emocjonalne.

W artykule zostaną omówione różne aspekty kortyzolu, w tym jego funkcje i rola w organizmie, czynniki wpływające na jego poziom oraz jakie objawy i choroby mogą wystąpić w przypadku nadmiaru lub niedoboru tego hormonu.

Czynniki wpływające na poziom kortyzolu

Stres: Jeden z głównych czynników wpływających na poziom kortyzolu to stres. Organizm wytwarza kortyzol w odpowiedzi na stres, co może prowadzić do wzrostu jego poziomu w organizmie.

Rytmy dobowe: Poziom kortyzolu w organizmie podlega rytmom dobowym, zwykle jest najwyższy rano i stopniowo spada w ciągu dnia.

Aktywność fizyczna: Aktywność fizyczna może wpływać na poziom kortyzolu w organizmie. Z jednej strony, krótkotrwała aktywność fizyczna może zwiększyć poziom kortyzolu, z drugiej strony, regularna aktywność fizyczna może pomóc w zmniejszeniu poziomu kortyzolu.

Żywienie: Dieta i styl życia mogą wpływać na poziom kortyzolu w organizmie. Niektóre badania wskazują, że dieta bogata w węglowodany może prowadzić do wzrostu poziomu kortyzolu.

Choroby i leki: Niektóre choroby, takie jak choroby tarczycy, cukrzyca i choroby nadnerczy, a także niektóre leki, takie jak kortykosteroidy, mogą wpływać na poziom kortyzolu w organizmie.

Zaburzenia snu: Brak snu lub zaburzenia snu mogą prowadzić do wzrostu poziomu kortyzolu w organizmie.

Płeć i wiek: Poziom kortyzolu może różnić się w zależności od płci i wieku osoby. Na przykład, u kobiet poziom kortyzolu zwykle jest wyższy niż u mężczyzn, a u starszych osób może być wyższy niż u młodszych.

Normy kortyzolu we krwii

Normy kortyzolu we krwi różnią się w zależności od wieku, płci oraz rytmu dobowego. Przykładowo, według amerykańskiego towarzystwa endokrynologicznego (The Endocrine Society), normy kortyzolu we krwi w ciągu dnia wynoszą:

• Rano (6-8 rano): 5-23 mcg/dl (mikrogramy na decylitr)
• Po południu (4-6 po południu): 3-13 mcg/dl
• Wieczorem (od 9 wieczorem do północy): 1,5-7,0 mcg/dl
• W nocy (od północy do 4 rano): 1-4 mcg/dl

Jednakże, warto pamiętać, że normy te są jedynie wytycznymi, a ostateczna interpretacja wyników badań kortyzolu powinna być dokonana przez lekarza, biorąc pod uwagę indywidualne okoliczności pacjenta. Warto także zaznaczyć, że istnieją różne metody badania poziomu kortyzolu we krwi, a normy mogą się różnić w zależności od laboratorium i metody badań.

Badanie kortyzolu

Badanie poziomu kortyzolu to test diagnostyczny, który pomaga lekarzom w diagnozowaniu różnych chorób, takich jak choroby nadnerczy, niedoczynność tarczycy, zaburzenia metaboliczne, stany zapalne i choroby psychiczne.

Najczęściej stosowaną metodą badania poziomu kortyzolu jest badanie krwi. Pacjent jest zwykle proszony o przybycie z samego rana na czczo, gdy poziom kortyzolu jest najwyższy. Następnie pobiera się próbkę krwi, która jest badana w laboratorium w celu określenia poziomu kortyzolu.

Innym sposobem badania poziomu kortyzolu jest badanie śliny lub moczu. Te metody mogą być stosowane w przypadkach, gdy badanie krwi jest niemożliwe lub niepraktyczne, takich jak u niemowląt lub u pacjentów z niskim poziomem kortyzolu, którzy mogą mieć trudności z wytworzeniem odpowiedniej ilości kortyzolu do pobrania próbki krwi.

Badanie kortyzolu cena

Ceny badań kortyzolu w Polsce mogą się różnić w zależności od regionu, rodzaju badania oraz wybranej placówki medycznej. W przybliżeniu, koszt badania kortyzolu we krwi w Polsce wynosi od około 40 do 150 złotych, a badanie poziomu kortyzolu z moczu kosztuje zwykle od około 30 do 100 złotych.

Funkcje i rola kortyzolu w organizmie

Kortyzol jest kluczowym hormonem steroidowym produkowanym przez kory nadnerczy i pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Oto kilka z nich:

Regulacja reakcji na stres: Kortyzol odgrywa kluczową rolę w reakcji organizmu na stres. Poziom kortyzolu wzrasta w odpowiedzi na stres, co z kolei prowadzi do zwiększonej podaży energii dla organizmu, co pomaga w radzeniu sobie z sytuacją stresową.

Regulacja metabolizmu: Kortyzol wpływa na procesy metaboliczne w organizmie, w tym na procesy trawienne, metabolizm glukozy i tłuszczów oraz syntezę białek.

Regulacja poziomu cukru we krwi: Kortyzol wpływa na poziom cukru we krwi, zwiększając jego poziom poprzez stymulowanie glukoneogenezy (procesu produkcji glukozy z niecukrowych substratów, takich jak białka lub tłuszcze).

Działanie przeciwzapalne: Kortyzol ma silne działanie przeciwzapalne, co oznacza, że może pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych w organizmie.

Regulacja układu odpornościowego: Kortyzol wpływa również na układ odpornościowy, zmniejszając wrażliwość organizmu na alergeny oraz zapobiega nadmiernym reakcjom immunologicznym.

Objawy i choroby w przypadku nadmiaru kortyzolu

Nadmiar kortyzolu w organizmie może prowadzić do szeregu objawów i chorób, związanych z jego wpływem na różne układy i narządy w ciele.

Do objawów nadmiaru kortyzolu zalicza się:

• Nadmierne zmęczenie i osłabienie
• Zwiększona wrażliwość na stres
• Zwiększony apetyt i przyrost masy ciała, szczególnie w okolicach brzucha i twarzy
• Zaburzenia miesiączkowania u kobiet
• Nadciśnienie tętnicze
• Zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych
• Zaburzenia snu i bezsenność
• Wysokie poziomy cukru we krwi, co może prowadzić do cukrzycy
• Osteoporoza i łamliwość kości
• Zaburzenia psychiczne, takie jak depresja i lęk
• Nadmierna potliwość
• Zaburzenia wzrostu u dzieci.

Nadmiar kortyzolu może być również związany z różnymi chorobami, takimi jak:

• Zespół Cushinga – choroba polegająca na nadmiernym wydzielaniu kortyzolu przez nadnercza lub stosowaniu leków zawierających kortykosteroidy
• Guzy nadnerczy
• Choroby tarczycy
• Choroby nerek
• Choroby wątroby
• Choroby układu odpornościowego, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów.

Objawy i choroby w przypadku niedoboru kortyzolu

Niedobór kortyzolu, zwany także niskim poziomem kortyzolu, jest rzadkim schorzeniem, ale może prowadzić do poważnych objawów i chorób.

Do objawów niedoboru kortyzolu zaliczają się:

• Zwiększona wrażliwość na stres
• Ogólne osłabienie i zmęczenie
• Zawroty głowy
• Niskie ciśnienie tętnicze
• Zmniejszenie masy ciała
• Zaburzenia równowagi elektrolitowej
• Niedociśnienie tętnicze
• Niedoczynność tarczycy
• Zaburzenia psychiczne, takie jak depresja i lęk
• Niedobór hormonów płciowych, prowadzący do zaburzeń miesiączkowania u kobiet i impotencji u mężczyzn
• Brak apetytu
• Nudności i wymioty
• Ciężkie bóle głowy.

Niedobór kortyzolu jest zazwyczaj spowodowany zaburzeniem lub uszkodzeniem przysadki mózgowej lub nadnerczy. Może być również wynikiem długotrwałego stosowania kortykosteroidów lub radioterapii.

Niedobór kortyzolu może prowadzić do groźnych stanów, takich jak niewydolność nadnerczy lub przełom nadnerczowy, który jest stanem nagłym i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.